به اجمال هنر فمینیستی به هنری اطلاق میشود که آگاهانه و در پرتو تحولات نظریه هنر فمینیستی در اوایل دهه ۱۹۷۰ خلق شده است. هنر فمینیستی هنری ست که با هدف بازشناساندن هنرمندان زن و دستیابی به برابری برای آنان، سلطه مردان هم بر جامعه و هم بر هنر را به چالش کشیده و پیشفرضهای مرتبط با زن بودن را زیر سوال میبرد.
در سال ۱۹۷۱ مورخ هنر لیندا ناکلین۱ مقالهای پیشگامانه با عنوان «چرا هیچ هنرمند بزرگ زنی وجود نداشته است؟۲» منتشر کرد. او در این مقاله عوامل اجتماعی و اقتصادیای را بررسی کرد که مانع از دستیابی زنان مستعد به جایگاهی مشابه همتایان مرد خود میشدند. در دهه ۱۹۸۰ مورخان هنری همچون گریسلدا پولاک۳ و رزسیکا پارکر۴ قدم فراتر نهادند و ادبیات هنر را از منظر واژگانی که بار جنسیتی دارند بررسی کردند—واژگانی همچون old master و masterpiece ۵. آنها جایگاه مرکزی برهنگی زن در هنر غربی را زیر سوال بردند و این پرسش را مطرح کردند که چرا مردان و زنان تا این اندازه متفاوت بازنمایی میشوند. در سال ۱۹۷۲ منتقد مارکسیست جان برگر۶ در کتاب «روشهای نگریستن ۷و۸» اینطور نتیجه گرفت که «مردان زنان را تماشا میکنند. زنان به خودشان به عنوان موجودی که در حال تماشا شدن است مینگرند». به بیان دیگر میتوان گفت هنر غربی روابط نابرابری را که از قبل در جامعه نهفته و نهادینه شده است تکرار میکند.
در واکنش به این مباحث، هنرمندان فمینیست مدیومهای متنوعی را—از جمله نقاشی، پرفورمنس و سایر صنایع هنری که بطور تاریخی به عنوان کارهای زنانه در نظر گرفته میشدند— برای خلق آثاری بکار گرفتند که هدفشان پایان دادن به جنسیتگرایی و ستم علیه زنان بود؛ پایان بخشیدن به ظاهرسازیها و مجموعهای از ژستها و رفتارهایی که زنان به منظور همنوایی و انطباق با انتظارات اجتماعی مجبور به انجام آن بودند (ماسک/نقاب زنانگی۹). در حالی که بسیاری از مباحث مطرح شده در این دههها همچنان هم ادامه دارد نسل متاخرتر هنرمندان فمینیست رویکرد جامعی را اتخاذ میکنند که دغدغههایی با وجوه مشترک همچون مسائل نژادی، طبقه اجتماعی، اشکال گوناگون تبعیض، هویت و سیالیت جنسیتی را در بر میگیرد. در واقع هم فمینیسم و هم هنر فمینیستی به تکامل خود ادامه می دهند.
۱- Linda Nochlin
۲- ?Why Have There Been No Great Women Artists
۳- Griselda Pollock
۴- Rozsika Parker
۵- اشاره به وجود واژه master که بطور سنتی بار مذکر داشته و برای مردان بکار میرفته است.
۶- John Berger
۷- Ways of Seeing
۸ – این کتاب از سوی مترجمین متقاوت در نشرهای متفاوت ترجمه شده است (درباره نگريستن ترجمه فيروزه مهاجر، نشر بان — شیوه های دیدن ترجمه زیبا مغربی، نشر شورآفرین — راههای نگريستن ترجمه ميثم سامانپور نشر رخداد نو)
۹- femininity as a masquerade